Neofobia żywieniowa u dzieci – co mogę zrobić?
Neofobia żywieniowa u dzieci – co mogę zrobić?
„Teraz jadłby tylko bułkę i makaron”, „Jadł tyle warzyw – stopniowo coraz mniej i mniej aż została sama marchewka”, „Na śniadanie zje tylko tosty”. Czy te przykładu są także Twoją codziennością? Te i wiele podobnych zdań pada z ust zgłaszających się do mnie rodziców. Często jest to o tyle trudne że wcześniejsze rozszerzanie diety dziecka przebiegało bez większych komplikacji! Co się zatem zmieniło? Twoje dziecko wkroczyło w okres neofobii żywieniowej, czyli naturalnego okresu rozwoju w którym zaczyna odrzucać nowości i przemieniać się w przysłowiowego „niejadka”. Co zatem zrobić?
W tym artykule dowiesz się:
- Czym właściwie jest neofobia żywieniowa?
- Jakie czynniki wpływają na nasilenie neofobii żywieniowej u dzieci?
- Czy powinniśmy coś z nią robić?
- Jak zachęcać dziecko do zjedzenia brokuła czy jajka?
Neofobia żywieniowa u dzieci – co to jest ?
Neofobia żywieniowa jest to postawa polegająca na niechęci, niepewności i blokadzie odnośnie spróbowania nowych produktów lub produktów wyglądających na nieznane. W tym okresie dziecko często zamyka się na grupę produktów preferowanych i nie chce iść dalej. To tutaj często rozpoczyna się okres przysłowiowego „niejadka” które to określenie jest niestety bardzo stygmatyzujące i utrwalające wybiórcze nawyki. Najczęściej niechęć odnośnie próbowania nowych smaków pojawia się u dzieci między 1,5 a 5-6 r. ż. Musimy jednak wiedzieć, że neofobia żywieniowa jest to naturalny czas w rozwoju dziecka. Szczyt występowania neofobii nakłada się bowiem z większym usamodzielnieniem się dzieci, co miało je chronić je przed spożyciem potencjalnie trującej żywności. Poniżej wykres na którym możecie zaobserwować nasilanie się neofobii żywieniowej.
Jako że w tym wieku dzieci mają jeszcze mało rozbudowany obraz jedzenia, zamknięcie na nowe smaki często dotyczy tych samych produktów tylko zaprezentowanych w inny sposób np. bardziej przypieczony naleśnik niż zwykle, jogurt w innym opakowaniu czy inny kształt chleba. Dla dziecka w okresie neofobii żywieniowej, te produkty to dwa różne produkty. Często wydaje się nam to bardzo dziwne, ale pamiętajmy o jednym. Jedzenie jest jednym z najtrudniejszych do nauki procesów w całym życiu choćby dlatego, że dotyka większości organów czy zmysłów naszego ciała. Jedzenie jest nauką która trwa latami. Dziecko dopiero uczy się że jabłko, mus jabłkowy, jabłecznik, jogurt z jabłkiem i pieczone jabłko to wciąż produkty z jabłka które akceptuje. Ta nauka to lata doświadczeń i wiedzy, które dla nas są czymś naturalnym a dla dziecka kompletnie nowym.
Neofobia żywieniowa u dzieci – uwarunkowania
Uwarunkowania neofobii żywieniowej jest jednak wieloczynnikowe. W dużej części za występowanie neofobii odpowiadają geny. Inne czynniki odpowiadające za występowanie neofobii to:
- odżywianie mamy w ciąży oraz w okresie karmienia piersią (przenikanie smaków pokarmów do wód płodowych i do mleka mamy)
- osobowość dziecka (np. dzieci z niską otwartością na doświadczenia czy nieśmiałe)
- własne doświadczenia z jedzeniem (np. stosowanie nagród czy kar w kontekście jedzenia, zbyt późne rozszerzanie diety, trudności pokarmowe jak : alergie pokarmowe, wymioty)
- styl życia rodziny i jej nawyki i postawy żywieniowe rodziny (np. naśladowanie zachowań rodziców, brak możliwości oswajania z produktami i ich konsystencją, brak urozmaicenia diety, brak regularności posiłków itp.)
Neofobia żywieniowa – jak „leczyć”?
Pojawienie się neofobia żywieniowej nie jest łatwym czasem 🙂 Szczególnie że nakłada się często na okres dostrzegania przez dzieci własnej odrębności czyli czas wielkiego „NIE”. Pamiętajmy jednak że neofobia żywieniowa jest naturalnym etapem rozwoju dzieci. Część dzieci przejdzie ją łagodnie a część będzie wymagała większego zaopiekowania tematem. Co zatem możemy zrobić?
Do metod niewskazanych których powinniśmy unikać należą m.in. metoda nagród i kar (zjedz ogórka a dostaniesz…), zmuszanie, nadmierne zachęcanie, podawanie ciągle tego samego jedzenia kierując się jedynie preferencjami dziecka (np. makaron na obiad dzień po dniu).
Poniżej wymienię kilka z tych sposobów które często sprawdzają się z praktyki w gabinecie. Bardzo ważne jest by działać w określonym schemacie, rozumieć czym jest okres neofobii żywieniowej i nie poprzestawać po krótkim czasie 🙂 Zatem od czego zacząć?
- Proponować posiłki w regularnych porach i jeść możliwie często z dzieckiem – wspólne posiłki są na wagę złota 🙂
- Dbać o dobrą atmosferę przy jedzeniu – unikać słów „no spróbuj, proszę”, „zjedz przecież ….”, nie zmuszać, nie strofować, nie narzekać, nie komentować jedzenia dziecka
- Oswajaj pokarmy, buduj doświadczenie i zmniejszaj lęk przez regularne np. kilka dni zapraszać do zabaw związanych z jedzeniem poza samą sferą jedzenia np. wspólne gotowanie, wspólne zakupy, układanie jedzeniowych buziek np. z groszku i papryki
- Nowy pokarm podawać w towarzystwie znanego i lubianego przez co zwiększa się jego akceptacja (uwaga by nie mieszać). Jesli dziecko lubi spaghetti obok na talerzu czy na miseczce zaproponuj fasolkę szparagową albo brokuła, surówkę z marchewki czy pokrojonego ogórka kiszonego. Jeśli dziecko skosztuje – super. Jesli nie – nie ma znaczenia, Twoją rolą jest proponowanie. Jeśli nie dzisiaj, to może za 2-3 miesiące 🙂
- Proponować nowe produkty wielokrotnie w posiłku, w zabawie, we wspólnym gotowaniu. Pojedyncze czy nawet 10-krotne podanie to może być mało 🙂 Niektóre produkty dziecko zaakceptuje po kilkukrotnym podaniu, inne po kilku miesiącach czy latach. Dodatkowo gdy dziecko wykazuje zainteresowanie (np. wącha, dotyka, dopytuje) odnośnie jakiegoś produktu, starajmy się go eksponować jeszcze częściej.
- Dbać o urozmaicenie – dzieci często odmawiają jedzenia, bo zwyczajnie zaczynają się nim nudzić. Akceptowane produkty podaj także w innej formie np. naleśniki w innym kolorze albo innym kształcie. Makaron raz rurki, raz kolanka a raz nitki. Gdy dziecko na kolację zawsze chce tosty – zacznij od dnia przerwy i wprowadź tosty na zmianę z innym lubianym produktem.
- Dać możliwość poznania – czyli zaakceptuj że dziecko poznaje pokarmy przez wszystkie zmysły. Dlatego nim realnie spróbuje danego produktu najpierw będzie dotykać jedzenie, bawić się nim, wyrzucać, jeść, wypluwać i … robić wokół tego bałagan. I to nie tylko jako niemowlę 🙂
Neofobia żywieniowa – kiedy udać się po pomoc?
Często jest tak, że stajemy na rzęsach starając się zachęcić nasze dziecko do zainteresowania nowymi produktami ale… jakoś nam nie idzie. Gdy pytacie mnie kiedy udać się o pomoc odpowiadam – wtedy kiedy czujesz że tego potrzebujesz 🙂 Z doświadczenia wiem, że im wcześniej tym lepiej. Niestety naturalna niechęć do próbowania nowych produktów, może nakładać się z innymi trudnościami jak zaburzenia sensoryczne, problemy z gryzieniem, alergie pokarmowe, traumy związane z jedzeniem itp. Podczas wizyty ewentualne błędy możemy szybko skorygować a trudności wyłapać i skierować np. do odpowiednich specjalistów.
Im dłużej dieta Twojego dziecka jest ograniczona do preferowanych pokarmów, tym więcej nakłada się doświadczenie dziecka związanych z postawą neofobiczną a proces zmian najczęściej trwa dłużej. Pamiętajmy też, że ubogą i mało urozmaiconą dietę charakterystyczną dla neofobii żywieniowej, jak to ładnie zostało określone w jednym z badań, „należy rozpatrywać w kategoriach utraconych potencjalnych korzyści zdrowotnych”.
Nie ma co popadać w przesadę, niemniej im szybciej uda nam się odczarować sytuację tym lepiej 🙂 Czasem wystarczy jedno spotkanie by nakierować na odpowiednie tory, trochę zmodyfikować sytuację i zwyczajnie uspokoić że wcale nie jest tak źle 😉
Neofobia żywieniowa u dzieci – podsumowanie
Neofobia żywieniowa nie jest łatwym okresem. Dziecko które po początkowym okresie bezproblemowego rozszerzania diety nagle zaczyna odrzucać pokarmy budzi duży niepokój. Pamiętaj ze neofobia żywieniowa jest naturalnym okresem u dzieci. Jeśli jednak trudności związane z jedzeniem trwają długo, nasilają się i utrudniają zwykłe funkcjonowanie – nie ma co zwlekać. Wczesne wychwycenie problemu pozwala na uniknięcie piętrzących się późniejszych konsekwencji. Pamiętaj że zmniejszenie i pokonanie lęku dziecka przed nowościami jest możliwe.
Jakie produkty Twoje dziecko odrzuciło?
ŹRÓDŁA:
- Harris G, Mason S. Are There Sensitive Periods for Food Acceptance in Infancy?. Curr Nutr Rep. 2017;6(2):190-196. doi:10.1007/s13668-017-0203-0
Perry RA, Mallan KM, Koo J, Mauch CE, Daniels LA, Magarey AM. Food neophobia and its association with diet quality and weight in children aged 24 months: a cross sectional study. Int J Behav Nutr Phys Act. 2015;12:13. Published 2015 Feb 13. doi:10.1186/s12966-015-0184-6 - Cole NC, An R, Lee SY, Donovan SM. Correlates of picky eating and food neophobia in young children: a systematic review and meta-analysis. Nutr Rev. 2017 Jul 1;75(7):516-532. doi: 10.1093/nutrit/nux024. PMID: 28535257.
- Kozioł-Kozakowska A., Piórecka B.: Neofobia żywieniowa jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne. Standardy medyczne. Pediatria. 2013 (1): 2-6.
- Stegen-Hanson T., Ernsperger L.: Zjedz coś. Proste i skuteczne sposoby radzenia sobie z awersjami pokarmowymi i problemami z odżywianiem się u dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej i innymi trudnościami. Wyd. Harmonia. Gdańsk 2020
- Bąkowska M.: „Za mamusię, za tatusia – sposób na niejadka. Wyd. REA-SJ. Warszawa 2017
Castle J.: Try new food – how to help picky eaters taste, eat& like new foods. 2019
Autor: mgr dietetyk Monika Zaremba-Dragan, diet4kids
Może Cię zainteresować: